اولین کار این است که شور انقلابیِ موجود در حوزه، در خود حوزه انعکاس پیدا کند. الان حوزه از یک کمیت نسبتا فراوانی برخوردار است و هر گروه اجتماعی که دارای یک کمیت انبوه باشد، مجبور است برای هرگونه ارتباطی، از ابزار ارتباطی و انواع رسانه­ها استفاده کند. باید با بهره‌گیری از انواع رسانه‌ها این شور انقلابی که در حد مطلوبی هم در حوزه وجود دارد، نشان داده بشود؛ این خود موجب شکوفایی و تقویت شور انقلابی خواهد شد. دیدید که این شور انقلابی چگونه در جریان سفر مقام معظم رهبری خود را نشان داد.

نکته دیگر اینکه طبیعتا هر چه این شور انقلابی در اساتید و فضلایی که در حوزه محوریت دارند بیشتر دیده شود، آثارش در دامنه بیشتر خواهد بود. این، قله‌های حوزه هستند که در جهت تحقق آرمان‌های اسلام عزیز باید سری نترس و دلی پرشور داشته باشند و با روحیه‌ای انقلابی جامعه را به سمت آرمان‌های اسلام حرکت دهند. آن­وقت است که این دامنه، تحت تأثیر آن قله‌ها، طبیعتا از شور انقلابی بیشتری برخوردار خواهد شد.

البته شور انقلابیِ جاری در میان جوانان حوزه نیز بسیار ارزشمند است و گاهی از اوقات برای بزرگان هم الهام­بخش است. اساسا جوان به دلیل اقتضائات روحی و پاکیِ ضمیر و عدالت­خواهی و آرمان­گرایی که دارد، زمینۀ فراوانی برای انقلابی بودن دارد. حالا اگر این جوان، طلبه هم باشد، با برخورداری از معرفت دینی بیشتر، از شور انقلابی بهتری نیز برخوردار خواهد شد، که منشأ خلاقیت‌ها و ابتکارات بسیار زیبایی نیز می‎شود.

یکی دیگر از مهم­ترین راهکارهای تقویت بُعد انقلابی حوزه، توجه به ذکر مصائب اهل بیت عصمت و طهارت (ع) است. ما ذکر مصائب اهل بیت (ع) را بیش از هر چیز، تربیت­کننده نیروی انقلابی می‏دانیم؛ البته اگر درست به آن پرداخته شود. ما طلبه‌ها که همیشه از عموم مردم تقاضا داریم به مصائب اهل بیت (ع) به عنوان مسائلی صرفا عاطفی-شخصی نگاه نکنند و با مصائب، عمیق و حماسی برخورد کنند، خودمان باید بیش از دیگران این­گونه باشیم. یکی از وجوه عمیق نگاه کردن به روضه‌ها، سیاسی نگاه کردن است. همچنان که حضرت امام (ره) اینچنین نگاه می‌کردند. روضه‌هایی که در دل حوزه جاری است و تطهیرکننده دل­ها و نورانی­کننده نفوس است، باید با تحلیل‌های انقلابی خوانده شوند. درست نگاه کردن به مصائب اهل بیت (ع) دقیقا یعنی انقلابی نگاه کردن به آن.

همچنین توجه به حضرت ولی عصر (عج)‌ می‏تواند یکی از عوامل مهم انقلابی‌گری باشد. ما می‏توانیم به گونه‌ای بسیار انقلابی با انتظار ظهور و آمادگی برای فرج حضرت برخورد کنیم. و اگر از زاویه درستی به حضرت ولی عصر (عج) و معارف مهدوی توجه کنیم،‌ یقینا نتیجۀ آن، پیدا کردن شور انقلابی خواهد بود.‌ چه چیزی مثل دعای ندبه می‏تواند یک انسان انقلابی تربیت کند؟ اینها نعمات و راه‌هایی هستند که برای ما باز و در دسترس­اند. فقط باید یک کاری کنیم که در حوزه، بهره ­برداری بهتری از اینها صورت بگیرد.

نکته دیگری که بنده به عنوان یک راهکار خیلی مهم برای انقلابی شدن و تقویت انقلابی‌گری پیشنهاد می‏کنم، مطالعه سخنان حضرت امام (ره) و پی­گیری بیانات مقام معظم رهبری است. ارزش مطالعه سخنان حضرت امام (ره) در صحیفه، بسیار بالا است. با مطالعه صحیفه امام (ره)، در واقع شما متن اصلی یک انقلاب باشکوه را مطالعه می‏کنید. بعید می‏دانم کسی بدون مطالعه سخنان حضرت امام (ره)، همچنین صحبت‌های مقام معظم رهبری که «مؤید من عندالله» است، بتواند یک عنصر فهیم انقلابی شود. این بیانات، می‏تواند برای پیدا کردن یک دید انقلابی صحیح، بسیار راه‌گشا باشد. به هیچ­وجه نباید از مطالعه سخنان این دو بزرگوار غفلت کرد.

برخی از بیانیه‌های مهم امام (ره) مانند وصیت­نامۀ ایشان و منشور روحانیت، باید در حوزه درس داده شود و یا روی آن مباحثه شود. ارزش علمیِ اینها کمتر از بسیاری از متون علمی رایج نیست، اگر بیشتر نباشد.

مسلّم است که ما درباره نحوه انقلابی بودن، نیاز به آموزش داریم. ضمن آنکه طبیعی است اکثر طلاب در بحران­ها آمادگی دفاع جانانه از اسلام را دارند، اما در روند زی طلبگی، باید جایگاهی برای انقلابی بودن و آموزش‌ها و تمرین‌های آن مشخص شود. انقلابی شدن برای طلاب امری است که نیاز به برنامه‌ریزی دارد. ما باید به آداب و لوازم انقلابی بودن، توجه کنیم. یک عنصر انقلابی به بصیرت احتیاج دارد و این بصیرت به مرور و با ممارست به دست می‌آید. همچنین اگر وجود اصل شور انقلابی را به عنوان یک ضرورت می‌پذیریم، باید به آداب انقلابی بودن و آداب تجلی این شور انقلابی بپردازیم. به عنوان مثال، نمی‏شود ما ارادتمند به ائمه معصومین (ع) باشیم و زیارت نرویم؛ زیارت یکی از آداب ارادت به اهل بیت (ع) است. بالاخره این یک رفتاری است که پیش­بینی شده و به ما توصیه شده است. نمی‏شود ما ارادت به اباعبدالله­الحسین داشته باشیم و در مجالس ذکر مصیبت اهل بیت شرکت نکنیم.‌ و نمی‏شود در مجالس ذکر مصیبت شرکت کنیم و آدابش را رعایت نکنیم. انقلابی بودن هم برای خودش لوازم و آدابی دارد. یکی از آنها، خبر داشتن از اخباری است که در کشور می‏گذرد‌ و در طول هفته -هرچند کم- برای تحلیل اخبار سیاسی وقت گذاشتن است. یکی از آدابش، گفتگوهای سیاسی است که باید بین طلبه‌ها رواج پیدا کند.‌ یکی از آدابش، اقداماتی است که طلبه‌ها -به اندازه خودشان- می‏توانند در جهت روشنگری افکار عمومی جامعه انجام دهند.

باید انقلابی بودن را در زندگی خودمان تعریف بکنیم؛ ما اگر بخواهیم انقلابی باشیم، در کنار انگیزه‌ انقلابی بودن، باید بخشی از وقت خودمان را به صورت بسیجی‌وار به چنین موضوعاتی اختصاص بدهیم. اگر برای انقلابی بودن برنامه‌ریزی شود، بسیاری از اختلاف ­نظرها و اختلاف سلیقه‌ها برطرف خواهد شد.

مدارسی که از طلاب می‏خواهند به سیاست­ کاری نداشته باشند، حتما منظورشان این است که از درس و بحث طلبگی نمانند و بتوانند افراد مستعدّی در فهم دین شوند. حالا اگر این­گونه مدارس توجه به این مسئله داشته باشند که درک سیاسیِ بالا، درک دین را تسهیل می‏کند، و در تربیت معنوی و اخلاقی هم بسیار مؤثر است، در فوق­ برنامه‌های آموزشی خود، توجه به مسائل سیاسی را خواهند گنجاند. البته افراط در پرداختن به سیاست، آفاتی دارد که یکی از آنها بازماندن از درس است؛ همچنان که افراط در پرداختن به عبادت نیز چنین آفاتی را در بر دارد؛ و همچنان که افراط در پرداختن به خانواده نیز آفاتی دارد.‌ انسان به هر موضوعی بخواهد زیادی بپردازد، طبیعتا از کار اصلی خودش باز می‏ماند؛ در این تردیدی نیست. حالا در مورد توجه به خانواده، طلبه‌ها یاد گرفته‌اند که اگر بخواهند به خانواده بپردازند، بیشتر باید از زمان‌های تعطیلی درس‌ها استفاده کنند. یا مثلا اگر بخواهند به عبادت بپردازند، بیشتر باید از مناسبت­ها و فرصت‌های عبادی استفاده کنند. اما اگر بخواهند به سیاست بپردازند، باید چه کار کنند؟ یقینا برخورداری از یک برنامۀ هفتگی برای رسیدگی به ابعاد انقلابیِ حیات طلبگی، یکی از لوازم این راه خواهد بود.

ما نباید از آثار بسیار با برکت معنوی و اخلاقیِ «انقلابی بودن» غفلت کنیم. همچنان­که در دفاع مقدس، «جهاد فی سبیل الله» روحیۀ معنوی را افزایش می‌داد، در متن «روحیۀ انقلابی داشتن» هم آثار معنوی خوبی وجود دارد./ خانه طلاب جوان