حضور مؤثّر اخلاق در گستره زندگی فردی و اجتماعی، تنها با مطالعه و آگاهی از فضایل و رذایل اخلاقی حاصل نمی­آید. علاوه بر تأکید بر ضرورت توجّه به اخلاقیّات و ارزش‏ها و آگاهی از آن­ها، توجّه به ابعاد گوناگون تربیت اخلاقی نیز ضروری است. بسیاری از تردیدها و ابهامات، نسبت به اخلاق و ارزش‏ها، نه لزوماً به‏خاطر تردید در ضرورت یا ابهام در فضایل، بلکه به جهت تردید نسبت به روش‏های تربیت اخلاقی در نهادهای مربوط است. اخلاق، نظام ارزشی را بیان کرده، انسان را «آن‌گونه که باید» ترسیم می‌کند. اما مسیر رسیدن به این ایده‌آل‌ها و نقاط نهایی از علمی به نام «تربیت اخلاقی» انتظار می‌رود. به عبارتی اخلاق، قلّه‌های انسانیت و کمال مطلوب‌ها را ترسیم می‌کند و تربیت، راه فتح آن­ها را.

جوان، اندکی پس از بلوغ جسمی به بلوغ عقلی و شکوفایی فطری می‌رسد و روح کمال‌جویی و معنویّت‌خواهی در وجود او شعله‌ور می‌گردد. همه جوانانِ مشتاق کمال معنوی و اخلاقی و همه کسانی که سیر و سلوک روحانی را به ندای فطرت خود آغاز می‌کنند، در معرض این گزاره مشهور قرار می‌گیرند که «برای حرکت معنوی به یک مربی کارآزموده بصیر نیاز است». این گزاره، دغدغه ذهنی شدیدی برای آنان ایجاد می‌کند که باید به صورتی روش­مند، روشن، گویا و به‌موقع پاسخ داده شود.

این مطالبه، هم اثباتاً و هم نفیاً نیاز به پاسخ دارد. اثباتاً برای همه مشتاقان که بتوانند اصل ضرورت مربّی، نوع این نیاز و کیفیّت و زمان مراجعه به استاد را بدانند و نفیاً برای این­که مدّعیان دروغین و کم‌بضاعت را بشناسند و سِره را از ناسِره تشخیص دهند تا این نیاز روحی، مورد سوء استفاده قرار نگیرد. امروزه مانند اکثر مقاطع تاریخی دیگر، زمینه انحراف و مدّعی استادی زیاد است و باب شیّادی و کلاهبرداری و سوءاستفاده باز.

سؤالات فراوانی در زمینه مربّی اخلاق، ذهن جوان مشتاق را به خود مشغول می‌کند: آیا اساساً مراجعه به مربّی اخلاق لازم است؟ یک مربّی اخلاق خوب چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟ این ویژگی‌ها را چگونه باید شناسایی کرد؟ آیا امتحان مربّی درست است؟ تا چه میزان باید خود را در اختیار مربّی گذاشت؟ وظایف متربّی در قبال مربّی چیست؟ و …

چندی پیش گروهی متشکّل از حجت­ الاسلام محمد عالم‌زاده نوری، آقای حسین مرادی و حجت­ الاسلام حسن بوسلیکی به سرپرستی حجت ­الاسلام عالم‌زاده نوری، پژوهشی گروهی آغاز کردند که هدف آن پاسخ­گویی به این سؤالات بود. سؤالات اصلی این پژوهش بیش از هر چیز، محصول ارتباطات مستقیمی است که این جمع با جوانان دانشگاهی و غیردانشگاهی داشته‌اند. پس از انجام پژوهش و قبل از تدوین نهایی محصول نیز، اثر تهیه‌شده به عدّه‌ای از جوانان (دانشگاهی و غیردانشگاهی) ارائه گردید و نظرات مخاطبان آینده آن، پیشاپیش در صورت‌بندی نهایی لحاظ شد. محصول این پژوهش اثری است به نام «نقش مربّی در تربیت اخلاقی-معنوی» که به­زودی به زیور طبع آراسته خواهد شد.

مخاطب اصلی این پژوهش متربّی است. انسان دردمندی که از خطوط اولیه عبور کرده، روی به کمال نهاده و بنا دارد انگیزه‌مندانه حرکتی آغاز کند. متربّی آگاهی که مراحلی از رشد را طی کرده و آگاهانه به دنبال این پرسش است که آیا برای ادامه مسیر، نیاز به دست‌گیری مربّی دارد یا نه؟ در مرحله بعد مربّیان و کسانی که می‌خواهند از دیگران دست‌گیری تربیتی نمایند، نیز از این اثر استفاده خواهند داشت.

در این کتاب که در مرکز اخلاق و تربیت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تولید شده، علاوه بر مراجعه به قرآن و روایات که منابع اولیه تولید گزاره‌ دینی و آموزه وحیانی هستند، و نیز علاوه بر مراجعه به آثار گران‌بار عرفانی که خاستگاه اصلی پیدایش این حساسیّت به شمار می‌روند، تلاش شده به آموزه‌های عقلی و تجربی نیز توجه شود و از دستاورد تجربه بشری که در دانش روان‌شناسی و علوم تربیتی ذخیره شده بهره گرفته شود. بنابراین روش این تحقیق، تلفیقی است و برای اثبات مدّعیات و توجیه گزاره‌ها از روش عقلی، نقلی، عرفانی و تجربی بهره گرفته است. به عبارت دیگر سرفصل‌های تحقیق در این اثر بر محور موضوع مرتّب شده‌اند و دغدغه کشف حقیقت بر دغدغه استفاده از منبع یا روش خاص غلبه کرده است.

علاوه بر این طی نشست‌های جداگانه‌ای با شخصیّت‌های صاحب تجربه و تخصّص در حوزه عرفان و اخلاق و تربیت و روان‌شناسی مصاحبه‌هایی صورت گرفته که حاصل آن گفت­وگوها بدون اشاره به نام در لابلای متن کتاب حضور دارد.

مطالب این اثر در شش فصل سامان یافته است: فصل اول: کلیّات، فصل دوّم: ضرورت مربّی، فصل سوّم: صفات و ویژگی‌های مربّی، فصل چهارم: وظایف و کارکردهای مربّی اخلاق، فصل پنجم: وظایف متربّی و فصل ششم: اطاعت از مربّی. نویسندگان تلاش کرده‌اند ضمن این فصول سؤالات اساسی مربوط به مربّی اخلاق را دسته‌بندی کرده و پاسخ گویند.