پرسش :
منظور قرآن از هفت آسمان و زمین چیست؟

پاسخ :
با توجه به ظاهر آیات قرآن، آسمان های هفت گانه که در آیات گوناگون به آن اشاره شده است، جزو خلقت جسمانی و جهان ماده هستند.1 بر اساس آیات قرآن، عالم طبیعت، هفت طبقه است که این طبقه ها بر روی یکدیگر قرار گرفته اند.2 نزدیک ترین آنها به ما، آسمانی است که ستارگان و کواکب در آنجا قرار دارند و آن، همان آسمان دنیاست، ولی در آیات قرآن، درباره شش آسمان دیگر سخن به میان نیامده، جز اینکه آمده است این آسمان ها روی هم قرار گرفته اند.3
درباره هفت زمین چند احتمال وجود دارد:
1. منظور، هفت عدد از کرات آسمانی است که ساختمانش از نوع ساختمان زمینی است که ما در آن زندگی می کنیم.
2. منظور از آن همین زمین است که هفت طبقه دارد و طبقه های آن (مانند طبقه های پیاز) روی هم قرار دارند و به تمام کره احاطه دارند و ساده ترین طبقه اش همین طبقه اول است که ما روی آن زندگی می کنیم.
3. منظور، زمین های هفت گانه روی زمین است. جغرافی دانان قدیم، بسیط زمین را به هفت قسمت یا قاره تقسیم کرده اند. این احتمال ها هر یک موافقانی دارد.4
از امام رضا علیه السلامدرباره هفت آسمان و زمین پرسیدند. امام کف دست چپ خود را باز کرد و دست راست خود را در آن قرار داد و فرمود:
این زمینِ دنیاست و آسمانِ دنیا بر بالای زمین، قُبه ای است و زمینِ دوم، بالای آسمانِ دنیا و آسمان دوم، قُبه ای است بر بالای آن و زمینِ سوم بالای آسمان دوم قرار گرفته و آسمانِ سوم، قبه ای است بالای آن و زمین چهارم، بالای آسمان سوم است و آسمانِ چهارم، بر بالای آن قبه است و زمین پنجم بالای آسمان چهارم و آسمان پنجم به بالای آن قبه ای است و آسمانِ ششم، قبه ای است روی آن و زمینِ هفتم، بالای آسمان ششم واقع شده است و آسمانِ هفتم، قبه ای است بالای آن و عرش رحمان تبارک و تعالی بر بالای آسمان هفتم قرار دارد5 و این کلام خدای تعالی است که می فرماید: «الَّذِی خَلَقَ سَبْعَ سَمواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ یَتَنَزّلُ الأَمْرُ بَیْنَهُنَّ؛ خداوند، همان کسی است که هفت آسمان را آفرید و از زمین نیز همانند آنها را. فرمان او در میان آنها پیوسته فرود می آید». (طلاق: 12)

پی نوشتها:
1. نک: بقره:21؛ اسراء:44؛ مؤمنون:86؛ فصلت:12؛ طلاق:12؛ ملک:3 و نوح:15.
2. «أَ لَمْ تَرَوْا کَیْفَ خَلَقَ اللّهُ سَبْعَ سَماواتٍ طِباقًا؛ آیا نمى بینید چگونه هفت آسمان را روى هم آفریدیم». نوح: 15
3. نک: تفسیر المیزان، ترجمه: سید محمدباقر موسوى، ج 17، صص 560 و 561.
4. همان، ج 19، 546 و 547.
5. على بن ابراهیم بن هاشم قمى، تفسیر قمى، قم، مؤسسه دارالکتاب، 1404 هـ . ق، ج 2، صص328 و 329.
www.irc.ir