معیار در میزان تقوا از دیدگاه قران

فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ وَ اسْمَعُوا وَ أَطِيعُوا وَ أَنْفِقُوا خَيْراً لِأَنْفُسِكُمْ وَ مَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ (تغابن- 16)
بنا بر اين تا آنجا كه در توان داريد تقواى الهى پيشه كنيد، و گوش دهيد و اطاعت نمائيد، و انفاق كنيد كه براى شما بهتر است، و آنها كه از بخل و حرص خويشتن مصون بمانند رستگار و پيروزند.
تقوا ورزیدن به مقدار توان و استطاعت مفهوم روشنی دارد و ابهامی ندارد زیرا ظرفیت انسان ها متفاوت است و مقدار توان و استطاعت هر کسی نیز مشخص و معلوم است . هر انسانی می داند که میزان توانایی او در رعایت تقوا چه مقدار است . پیام و مراد آیه شریفه این است که هر کس باید ازآخرین حد نیرو و قدرت خود در مراعات تقوا استفاده نماید . ذكر اين نكته نيز لازم است كه دستور به تقوا به مقدار توانايى هيچ منافاتى با آيه 102 سوره آل عمران ندارد كه مى‏گويد: اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقاتِهِ: آن گونه كه حق تقوا و پرهيزكارى است از خدا بپرهيزيد بلكه اين‏ هر دو مكمل يكديگرند، چرا كه در يك جا مى‏گويد: تا آنجا كه در توان داريد تقوا پيشه كنيد و در جاى ديگر مى‏گويد: حق تقوا را اداكنيد مسلم است ادا كردن حق تقوا به مقدار قدرت و توانايى انسان است، زيرا تكليف ما لا يطاق معنى ندارد، هدف اين است كه انسان آخرين كوشش خود را در اين طريق به كار گيرد.
بنا بر اين كسانى كه آيه مورد بحث را ناسخ آيه سوره آل عمران دانسته‏اند در اشتباهند.
اما در مورد عبارت و من یوق شح نفسه ….. ؛ یعنی آنها كه از بخل و حرص خويشتن مصون بمانند رستگار و پيروزند. این توضیح لازم است که شح به معنى بخل توأم با حرص است، و مى‏دانيم اين دو صفت رذيله از بزرگترين موانع رستگارى انسان، و بزرگترين سد راه انفاق و كارهاى خير است، اگر انسان دست به دامن لطف الهى زند و با تمام وجودش از او تقاضا كند و در خودسازى و تهذيب نفس بكوشد و از اين دو رذيله نجات يابد سعادت خود را تضمين كرده است.

pan style="font-family: tahoma,arial,helvetica,sans-serif; font-size: small;">گرچه در بعضى از روايات از امام صادق ع آمده است: من ادى الزكاة فقد وقى شح نفسه‏ : كسى كه زكات را بپردازد از بخل و حرص رهايى يافته ولى روشن است كه اين يكى از مصداق هاى زنده ترك بخل و حرص است، نه تمام مفهوم آن.
در حديث ديگرى مى‏خوانيم كه امام صادق ع از شب تا صبح طواف خانه خدا به جا مى‏آورد و پيوسته مى‏فرمود:
اللهم قني شح نفسى‏ : خداوندا! مرا از حرص و بخل خودم نگاهدار يكى از يارانش عرض مى‏كند: فدايت شوم، امشب نشنيدم غير از اين دعا، دعاى ديگرى كنى فرمود: چه چيز از بخل و حرص نفس مهمتر است در حالى كه خداوند مى‏فرمايد: وَ مَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ .
تفسير نمونه، ج‏24، ص: 210 (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاه ها، كد: 1/100112600)،سایت پرسمان