پرسش :
نقش امر به معروف و نهى از منکر در حماسه حسینى چه بود؟
پاسخ :
حضرت اباعبدالله علیه السلام ، آشکارا به این عامل (عامل امر به معروف و نهى از منکر) استناد مى کند. در این زمینه به احادیث پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و هدف خود استناد مى کند و مکرّر نام امر به معروف و نهى از منکر را مى برد، بدون اینکه اسمى از بیعت و دعوت مردم کوفه ببرد.
این عامل، ارزش بسیار بیشترى از دو عامل دیگر به نهضت حسینى مى دهد. به موجب همین عامل است که این نهضت،

شایستگى پیدا کرده است که براى همیشه زنده بماند، براى همیشه یاد آورى شود و آموزنده باشد. البته همه عوامل، آموزنده هستند، ولى این عامل آموزندگى بیشترى دارد؛ زیرا نه متکى به دعوت است و نه متکى به تقاضاى بیعت؛ یعنى اگر دعوتى از امام نمى شد، حسین بن على علیه السلام به موجب قانون امر به معروف و نهى از منکر، نهضت مى کرد. اگر هم تقاضاى بیعت از او نمى کردند، باز ساکت نمى نشست. موضوع خیلى فرق مى کند و تفاوت پیدا مى شود.1 به موجب این عامل، [امام]حسین علیه السلام یک مرد معترض و معتقد است؛ مردى است انقلابى و قیام کننده و یک مرد مثبت است. انگیزه دیگرى لازم نیست. همه جا را فساد گرفته، حلال خدا، حرام و حرام خدا، حلال شده است. بیت المال مسلمین در اختیار افراد ناشایست قرار گرفته و در غیر راه رضاى خدا مصرف مى شود. پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: هرکس چنین اوضاع و احوالى را ببیند «فَلَم یُغَیِّرْ عَلَیهِ بِفعِلٍ وَ لا قَولٍ» و درصدد دگرگونى آن نباشد، در مقام اعتراض برنیاید، «کانَ حَقَّا عَلىَ اللّهِ اَن یُدخِلَهُ مُدخَلَهُ»، شایسته است (ثابت است در قانون الهى) که خدا چنین کسى را به آنجا ببرد که ظالمان، جابران، ستمکاران و تغییردهندگان دین خدا مى روند و سرنوشت مشترک با آنها دارد. احادیث دیگرى از شخص پیامبراکرم صلى الله علیه و آله در این زمینه هست. حدیثى داریم که امام رضا علیه السلام از پیامبر اکرم نقل مى کند و آن این است: «اِذا تَواکَلَتِ النّاسُ الاَمرَ بِالمَعروفِ وَ النَّهىَ عَنِ المُنکَرِ؛ هرگاه مردم، امر به معروف و نهى از منکر را به عهده همدیگر بگذارند (یعنى هرکس سکوت کند به انتظار اینکه دیگرى امر به معروف و نهى از منکر کند و در نتیجه هیچ کس قیام نکند). پس براى عذاب الهى منتظر و آماده باشند. چه عذابى؟ سنگ از آسمان بیاید؟ نه، عذاب الهى در آیه قرآن چنین تفسیر شده است: «(از عذاب خدا بترسید) بگو خدا قادر است که از بالاى سر شما بر شما عذاب بفرستد یا از زیر پاى شما عذاب را بجوشاند یا شما را دسته دسته کند، یا اینکه زیان خود شما را به خود شما برساند؛ یعنى خودتان را به جان یکدیگر بیندازد.» اهل بیت در روایات خود چنین معنى مى کنند: عذاب بالاى سر؛ یعنى شما از مافوق ها عذاب مى بینید. عذاب از زیرپا؛ یعنى از طبقه مادون عذاب مى بینید. پیامبر اکرم فرمود: وقتى مردم امر به معروف و نهى از منکر را رها کنند، منتظر و مطمئن باشند که پشت سر آن عذاب الهى مى آید.
(به قول غزالى معنى اش این است که) وقتى که امر به معروف و نهى از منکر را ترک کنند، آن قدر پست مى شوند، آن قدر رعبشان، مهابتشان، عزتشان، کرامتشان از بین مى رود که وقتى به درگاه همان ظَ لَمه مى روند، هرچه ندا مى کنند، به آنها اعتنا نمى شود.2
پی نوشتها:
1 .حماسه حسینى، علامه شهید مرتضی مطهری(ره)، ج 2،صص 41 و 42.
2 .همان، ج 2، صص 43 ـ 45.