در هیئت عاشقان علم بودم کاش
یک مصرع شعر محتشم بودم کاش

در روضه عباس به خود می گفتم
ای کاش مدافع حرم بودم کاش

راه حرم را بسته اند اینک حرامى ها
تا چند در چنگال خونخواران گرامی ها

نفرین به طراحان این ترفندهای شوم
نفرین به اربابان جنگ و تلخکامی ها

هر کس مدافع می شود محکم ترین شعری
از باده ى این شعر می نوشند جامی ها

دارایی رود خروشان چشمه ها هستند
مدیون سربازان گمنامند نامی ها

در سینه ى خاصان عالم راز جانسوزى ست
این راز را هرگز نمی فهمند عامى ها

یک روز می آید کسی روشن تر از خورشید
چشم انتظار صبح باید بود شامى ها!!

ریحانه کاردانی

راز حمام شیخ بهایی ره

… . حمام شیخ بهایی یکی از شاه‌کارهای معماری ایران و جهان در دوران صفویه است.  شیخ بهایی با استفاده از طلا که رسانایی بالایی دارد و در انتقال گرما نقش موثری را ایفا می‌کند منبع این حمام را ساخت و به دلیل استفاده از طلا و جلوگیری از سرقت آن، راز ساخت آن را پنهان نگه داشت… ./ آفتاب

حضور مؤثّر اخلاق در گستره زندگی فردی و اجتماعی، تنها با مطالعه و آگاهی از فضایل و رذایل اخلاقی حاصل نمی­آید. علاوه بر تأکید بر ضرورت توجّه به اخلاقیّات و ارزش‏ها و آگاهی از آن­ها، توجّه به ابعاد گوناگون تربیت اخلاقی نیز ضروری است. بسیاری از تردیدها و ابهامات، نسبت به اخلاق و ارزش‏ها، نه لزوماً به‏خاطر تردید در ضرورت یا ابهام در فضایل، بلکه به جهت تردید نسبت به روش‏های تربیت اخلاقی در نهادهای مربوط است. اخلاق، نظام ارزشی را بیان کرده، انسان را «آن‌گونه که باید» ترسیم می‌کند. اما مسیر رسیدن به این ایده‌آل‌ها و نقاط نهایی از علمی به نام «تربیت اخلاقی» انتظار می‌رود. به عبارتی اخلاق، قلّه‌های انسانیت و کمال مطلوب‌ها را ترسیم می‌کند و تربیت، راه فتح آن­ها را.

جوان، اندکی پس از بلوغ جسمی به بلوغ عقلی و شکوفایی فطری می‌رسد و روح کمال‌جویی و معنویّت‌خواهی در وجود او شعله‌ور می‌گردد. همه جوانانِ مشتاق کمال معنوی و اخلاقی و همه کسانی که سیر و سلوک روحانی را به ندای فطرت خود آغاز می‌کنند، در معرض این گزاره مشهور قرار می‌گیرند که «برای حرکت معنوی به یک مربی کارآزموده بصیر نیاز است». این گزاره، دغدغه ذهنی شدیدی برای آنان ایجاد می‌کند که باید به صورتی روش­مند، روشن، گویا و به‌موقع پاسخ داده شود.

این مطالبه، هم اثباتاً و هم نفیاً نیاز به پاسخ دارد. اثباتاً برای همه مشتاقان که بتوانند اصل ضرورت مربّی، نوع این نیاز و کیفیّت و زمان مراجعه به استاد را بدانند و نفیاً برای این­که مدّعیان دروغین و کم‌بضاعت را بشناسند و سِره را از ناسِره تشخیص دهند تا این نیاز روحی، مورد سوء استفاده قرار نگیرد. امروزه مانند اکثر مقاطع تاریخی دیگر، زمینه انحراف و مدّعی استادی زیاد است و باب شیّادی و کلاهبرداری و سوءاستفاده باز.

سؤالات فراوانی در زمینه مربّی اخلاق، ذهن جوان مشتاق را به خود مشغول می‌کند: آیا اساساً مراجعه به مربّی اخلاق لازم است؟ یک مربّی اخلاق خوب چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟ این ویژگی‌ها را چگونه باید شناسایی کرد؟ آیا امتحان مربّی درست است؟ تا چه میزان باید خود را در اختیار مربّی گذاشت؟ وظایف متربّی در قبال مربّی چیست؟ و …

چندی پیش گروهی متشکّل از حجت­ الاسلام محمد عالم‌زاده نوری، آقای حسین مرادی و حجت­ الاسلام حسن بوسلیکی به سرپرستی حجت ­الاسلام عالم‌زاده نوری، پژوهشی گروهی آغاز کردند که هدف آن پاسخ­گویی به این سؤالات بود. سؤالات اصلی این پژوهش بیش از هر چیز، محصول ارتباطات مستقیمی است که این جمع با جوانان دانشگاهی و غیردانشگاهی داشته‌اند. پس از انجام پژوهش و قبل از تدوین نهایی محصول نیز، اثر تهیه‌شده به عدّه‌ای از جوانان (دانشگاهی و غیردانشگاهی) ارائه گردید و نظرات مخاطبان آینده آن، پیشاپیش در صورت‌بندی نهایی لحاظ شد. محصول این پژوهش اثری است به نام «نقش مربّی در تربیت اخلاقی-معنوی» که به­زودی به زیور طبع آراسته خواهد شد.

مخاطب اصلی این پژوهش متربّی است. انسان دردمندی که از خطوط اولیه عبور کرده، روی به کمال نهاده و بنا دارد انگیزه‌مندانه حرکتی آغاز کند. متربّی آگاهی که مراحلی از رشد را طی کرده و آگاهانه به دنبال این پرسش است که آیا برای ادامه مسیر، نیاز به دست‌گیری مربّی دارد یا نه؟ در مرحله بعد مربّیان و کسانی که می‌خواهند از دیگران دست‌گیری تربیتی نمایند، نیز از این اثر استفاده خواهند داشت.

در این کتاب که در مرکز اخلاق و تربیت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تولید شده، علاوه بر مراجعه به قرآن و روایات که منابع اولیه تولید گزاره‌ دینی و آموزه وحیانی هستند، و نیز علاوه بر مراجعه به آثار گران‌بار عرفانی که خاستگاه اصلی پیدایش این حساسیّت به شمار می‌روند، تلاش شده به آموزه‌های عقلی و تجربی نیز توجه شود و از دستاورد تجربه بشری که در دانش روان‌شناسی و علوم تربیتی ذخیره شده بهره گرفته شود. بنابراین روش این تحقیق، تلفیقی است و برای اثبات مدّعیات و توجیه گزاره‌ها از روش عقلی، نقلی، عرفانی و تجربی بهره گرفته است. به عبارت دیگر سرفصل‌های تحقیق در این اثر بر محور موضوع مرتّب شده‌اند و دغدغه کشف حقیقت بر دغدغه استفاده از منبع یا روش خاص غلبه کرده است.

علاوه بر این طی نشست‌های جداگانه‌ای با شخصیّت‌های صاحب تجربه و تخصّص در حوزه عرفان و اخلاق و تربیت و روان‌شناسی مصاحبه‌هایی صورت گرفته که حاصل آن گفت­وگوها بدون اشاره به نام در لابلای متن کتاب حضور دارد.

مطالب این اثر در شش فصل سامان یافته است: فصل اول: کلیّات، فصل دوّم: ضرورت مربّی، فصل سوّم: صفات و ویژگی‌های مربّی، فصل چهارم: وظایف و کارکردهای مربّی اخلاق، فصل پنجم: وظایف متربّی و فصل ششم: اطاعت از مربّی. نویسندگان تلاش کرده‌اند ضمن این فصول سؤالات اساسی مربوط به مربّی اخلاق را دسته‌بندی کرده و پاسخ گویند.

اولین کار این است که شور انقلابیِ موجود در حوزه، در خود حوزه انعکاس پیدا کند. الان حوزه از یک کمیت نسبتا فراوانی برخوردار است و هر گروه اجتماعی که دارای یک کمیت انبوه باشد، مجبور است برای هرگونه ارتباطی، از ابزار ارتباطی و انواع رسانه­ها استفاده کند. باید با بهره‌گیری از انواع رسانه‌ها این شور انقلابی که در حد مطلوبی هم در حوزه وجود دارد، نشان داده بشود؛ این خود موجب شکوفایی و تقویت شور انقلابی خواهد شد. دیدید که این شور انقلابی چگونه در جریان سفر مقام معظم رهبری خود را نشان داد.

نکته دیگر اینکه طبیعتا هر چه این شور انقلابی در اساتید و فضلایی که در حوزه محوریت دارند بیشتر دیده شود، آثارش در دامنه بیشتر خواهد بود. این، قله‌های حوزه هستند که در جهت تحقق آرمان‌های اسلام عزیز باید سری نترس و دلی پرشور داشته باشند و با روحیه‌ای انقلابی جامعه را به سمت آرمان‌های اسلام حرکت دهند. آن­وقت است که این دامنه، تحت تأثیر آن قله‌ها، طبیعتا از شور انقلابی بیشتری برخوردار خواهد شد.

البته شور انقلابیِ جاری در میان جوانان حوزه نیز بسیار ارزشمند است و گاهی از اوقات برای بزرگان هم الهام­بخش است. اساسا جوان به دلیل اقتضائات روحی و پاکیِ ضمیر و عدالت­خواهی و آرمان­گرایی که دارد، زمینۀ فراوانی برای انقلابی بودن دارد. حالا اگر این جوان، طلبه هم باشد، با برخورداری از معرفت دینی بیشتر، از شور انقلابی بهتری نیز برخوردار خواهد شد، که منشأ خلاقیت‌ها و ابتکارات بسیار زیبایی نیز می‎شود.

یکی دیگر از مهم­ترین راهکارهای تقویت بُعد انقلابی حوزه، توجه به ذکر مصائب اهل بیت عصمت و طهارت (ع) است. ما ذکر مصائب اهل بیت (ع) را بیش از هر چیز، تربیت­کننده نیروی انقلابی می‏دانیم؛ البته اگر درست به آن پرداخته شود. ما طلبه‌ها که همیشه از عموم مردم تقاضا داریم به مصائب اهل بیت (ع) به عنوان مسائلی صرفا عاطفی-شخصی نگاه نکنند و با مصائب، عمیق و حماسی برخورد کنند، خودمان باید بیش از دیگران این­گونه باشیم. یکی از وجوه عمیق نگاه کردن به روضه‌ها، سیاسی نگاه کردن است. همچنان که حضرت امام (ره) اینچنین نگاه می‌کردند. روضه‌هایی که در دل حوزه جاری است و تطهیرکننده دل­ها و نورانی­کننده نفوس است، باید با تحلیل‌های انقلابی خوانده شوند. درست نگاه کردن به مصائب اهل بیت (ع) دقیقا یعنی انقلابی نگاه کردن به آن.

همچنین توجه به حضرت ولی عصر (عج)‌ می‏تواند یکی از عوامل مهم انقلابی‌گری باشد. ما می‏توانیم به گونه‌ای بسیار انقلابی با انتظار ظهور و آمادگی برای فرج حضرت برخورد کنیم. و اگر از زاویه درستی به حضرت ولی عصر (عج) و معارف مهدوی توجه کنیم،‌ یقینا نتیجۀ آن، پیدا کردن شور انقلابی خواهد بود.‌ چه چیزی مثل دعای ندبه می‏تواند یک انسان انقلابی تربیت کند؟ اینها نعمات و راه‌هایی هستند که برای ما باز و در دسترس­اند. فقط باید یک کاری کنیم که در حوزه، بهره ­برداری بهتری از اینها صورت بگیرد.

نکته دیگری که بنده به عنوان یک راهکار خیلی مهم برای انقلابی شدن و تقویت انقلابی‌گری پیشنهاد می‏کنم، مطالعه سخنان حضرت امام (ره) و پی­گیری بیانات مقام معظم رهبری است. ارزش مطالعه سخنان حضرت امام (ره) در صحیفه، بسیار بالا است. با مطالعه صحیفه امام (ره)، در واقع شما متن اصلی یک انقلاب باشکوه را مطالعه می‏کنید. بعید می‏دانم کسی بدون مطالعه سخنان حضرت امام (ره)، همچنین صحبت‌های مقام معظم رهبری که «مؤید من عندالله» است، بتواند یک عنصر فهیم انقلابی شود. این بیانات، می‏تواند برای پیدا کردن یک دید انقلابی صحیح، بسیار راه‌گشا باشد. به هیچ­وجه نباید از مطالعه سخنان این دو بزرگوار غفلت کرد.

برخی از بیانیه‌های مهم امام (ره) مانند وصیت­نامۀ ایشان و منشور روحانیت، باید در حوزه درس داده شود و یا روی آن مباحثه شود. ارزش علمیِ اینها کمتر از بسیاری از متون علمی رایج نیست، اگر بیشتر نباشد.

مسلّم است که ما درباره نحوه انقلابی بودن، نیاز به آموزش داریم. ضمن آنکه طبیعی است اکثر طلاب در بحران­ها آمادگی دفاع جانانه از اسلام را دارند، اما در روند زی طلبگی، باید جایگاهی برای انقلابی بودن و آموزش‌ها و تمرین‌های آن مشخص شود. انقلابی شدن برای طلاب امری است که نیاز به برنامه‌ریزی دارد. ما باید به آداب و لوازم انقلابی بودن، توجه کنیم. یک عنصر انقلابی به بصیرت احتیاج دارد و این بصیرت به مرور و با ممارست به دست می‌آید. همچنین اگر وجود اصل شور انقلابی را به عنوان یک ضرورت می‌پذیریم، باید به آداب انقلابی بودن و آداب تجلی این شور انقلابی بپردازیم. به عنوان مثال، نمی‏شود ما ارادتمند به ائمه معصومین (ع) باشیم و زیارت نرویم؛ زیارت یکی از آداب ارادت به اهل بیت (ع) است. بالاخره این یک رفتاری است که پیش­بینی شده و به ما توصیه شده است. نمی‏شود ما ارادت به اباعبدالله­الحسین داشته باشیم و در مجالس ذکر مصیبت اهل بیت شرکت نکنیم.‌ و نمی‏شود در مجالس ذکر مصیبت شرکت کنیم و آدابش را رعایت نکنیم. انقلابی بودن هم برای خودش لوازم و آدابی دارد. یکی از آنها، خبر داشتن از اخباری است که در کشور می‏گذرد‌ و در طول هفته -هرچند کم- برای تحلیل اخبار سیاسی وقت گذاشتن است. یکی از آدابش، گفتگوهای سیاسی است که باید بین طلبه‌ها رواج پیدا کند.‌ یکی از آدابش، اقداماتی است که طلبه‌ها -به اندازه خودشان- می‏توانند در جهت روشنگری افکار عمومی جامعه انجام دهند.

باید انقلابی بودن را در زندگی خودمان تعریف بکنیم؛ ما اگر بخواهیم انقلابی باشیم، در کنار انگیزه‌ انقلابی بودن، باید بخشی از وقت خودمان را به صورت بسیجی‌وار به چنین موضوعاتی اختصاص بدهیم. اگر برای انقلابی بودن برنامه‌ریزی شود، بسیاری از اختلاف ­نظرها و اختلاف سلیقه‌ها برطرف خواهد شد.

مدارسی که از طلاب می‏خواهند به سیاست­ کاری نداشته باشند، حتما منظورشان این است که از درس و بحث طلبگی نمانند و بتوانند افراد مستعدّی در فهم دین شوند. حالا اگر این­گونه مدارس توجه به این مسئله داشته باشند که درک سیاسیِ بالا، درک دین را تسهیل می‏کند، و در تربیت معنوی و اخلاقی هم بسیار مؤثر است، در فوق­ برنامه‌های آموزشی خود، توجه به مسائل سیاسی را خواهند گنجاند. البته افراط در پرداختن به سیاست، آفاتی دارد که یکی از آنها بازماندن از درس است؛ همچنان که افراط در پرداختن به عبادت نیز چنین آفاتی را در بر دارد؛ و همچنان که افراط در پرداختن به خانواده نیز آفاتی دارد.‌ انسان به هر موضوعی بخواهد زیادی بپردازد، طبیعتا از کار اصلی خودش باز می‏ماند؛ در این تردیدی نیست. حالا در مورد توجه به خانواده، طلبه‌ها یاد گرفته‌اند که اگر بخواهند به خانواده بپردازند، بیشتر باید از زمان‌های تعطیلی درس‌ها استفاده کنند. یا مثلا اگر بخواهند به عبادت بپردازند، بیشتر باید از مناسبت­ها و فرصت‌های عبادی استفاده کنند. اما اگر بخواهند به سیاست بپردازند، باید چه کار کنند؟ یقینا برخورداری از یک برنامۀ هفتگی برای رسیدگی به ابعاد انقلابیِ حیات طلبگی، یکی از لوازم این راه خواهد بود.

ما نباید از آثار بسیار با برکت معنوی و اخلاقیِ «انقلابی بودن» غفلت کنیم. همچنان­که در دفاع مقدس، «جهاد فی سبیل الله» روحیۀ معنوی را افزایش می‌داد، در متن «روحیۀ انقلابی داشتن» هم آثار معنوی خوبی وجود دارد./ خانه طلاب جوان

خداوند متعال در قرآن می‌فرماید:
إِنَّ مَعَ ٱلْعُسْرِ يُسْرًا. شرح/6
(آرى‌) مسلما با (هر) دشوارى آسانى است

آینه:
حکایت؛ مرحوم شیخ علی کنی می‌گوید: من بیست سال تمام با شیخ مرتضی انصاری معاصر و معاشر بودم و از وضع زندگی او کاملاً مطلع بودم. شیخ از مال دنیا چیزی نداشت، جز یک عمامه که در منزل زیراندازش بود و در بیرون از منزل بر سر می‌گذاشت.
عده‌ای نقل کرده‌اند: شیخ علی کنی، شیخ ملاعلی خلیلی و شیخ عبدالحسین تهرانی (صاحب طبقات و الذریعه) در نجف یک جا باهم درس می‌خواندند، هر سه نفر درشدت فقر و تهیدستی بودند و باکمال عسرت و سختی تحصیل علم می‌کردند، یک روز هوس کردند یک وعده غذای پخته طبخ کنند. مقداری برنج تهیه کرده و پختند ولی نتوانستند روغن فراهم کنند، به ناچار از چربی چراغ استفاده کردند، به همین سبب این یک وعده غذا هم بسیار بدطعم شد، بعضی اصلاً نتوانستند بخورند و بعضی از شدت گرسنگی خوردند، با این سختی‌ها چندین سال صبر کردند، درس خواندند که در آخر هر کدام از این سه بزرگوار به مقامی عالی و به کمال غنی و بی‌نیازی نایل شدند و هر کدام در محلی مرجعی شدند و همچنان که معروف است مرحوم کنی و مرحوم حاج شیخ عبدالحسین تهرانی به تهران مراجعت کرده و در میان مردم معزز و محترم بودند.1
 با اقتباس و ویراست از کتاب مردان علم در میدان عم

خداوند متعال در قرآن می‌فرماید:

لَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ. بقره/188

اموالتان را میان خودتان به ناحق نخورید

حکایت؛ مردی عازم حج بیت‌الله الحرام بود، صندوقچه‌ای که در آن پول و طلای فراوانی بود نزد تاجری که به امانت‌داری معروف بود نهاد و رفت، پس از انجام مناسک حج وقتی به نجف مراجعت کرد و امانتش را از مرد امین مطالبه نمود، منکر شد و امانت او را نداد، این خبر در نجف شهرت یافت عده‌ای آن حاجی را راهنمایی کردند که برود خدمت سید هاشم حطاب شکایت کند. آن شخص نزد سید آمد و قصه را شرح داد، سید به او گفت: من به در دکان او می‌روم تو مراقب من باش وقتی‌که دیدی من از دکان او برخاستم و رفتم تو بلافاصله بیا نزد او و مالت را طلب کن، پس سید حرکت کرد و به دکان تاجر آمد مقداری نشست و صحبت کرد، صاحب‌مال نیز باعجله نزد تاجر آمد و مالش را طلب کرد، تاجر این دفعه برخلاف دفعات قبل که منکر می‌شد گفت: مالت حاضر است، فوری رفت مال را آورد و به صاحبش داد، وقتی‌که مال را تحویل گرفت، علت و جهت انکار مال را و و نیز اعتراف و دادن مال را سؤال کرد، تاجر گفت: علت انکار مال کثرت و زیادی مال بود طمع مرا وادار کرد که انکار کنم، اما این که اعتراف کردم آن بود که؛ سید هاشم حطاب مرا موعظه کرد سپس رانش را نشان من داد که در آن اثر زخمی بود که چندین سال بود که مانده بود جهتش این بود که یک فلس از مال شخصی در ذمه او مانده بود. یک‌شب در خواب دیده بود قیامت برپاشده و ملکی از جانب امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) او را کشان کشان برد تا کنار جهنم هر چه سید خواست خود را به جانب حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) بکشد حضرت مانع می‌شد؛ تا این‌که سید می‌گوید؛ من به حضرت التماس کردم مرا بپذیرد، اما حضرت فرمود: اگر تو به خدا بدهکار بودی می‌توانستم از خدا بخواهم که ترا ببخشد، ولی حق مردم را ناچار باید رد کنی. من اصلاً یادم نبود یک فلس بدهکارم، ناگهان دیدم مردی از جهنم به‌سوی من حمله کرد و گفت: ای سید! پولم را بده پس، انگشتش را به ران من داخل کرده و با قوت فشار داد، این زخم که می‌بینی در ران من است، جای انگشت سبابه او است. سپس مرد تاجر گریه کرد و از او حلیت خواست و مالش را رد کرد./حوزه

با اقتباس و ویراست از کتاب داستان‌هایی از حق‌الناس

نگاه به عکس دختر بچه

س. حکم نظر به عکس دختر بچه‌ای که سرش لخت است و الآن سنش بالاست برای مرد نامحرمی که او را می‌شناسد چیست؟ آیا اگر به قصد لذت باشد و یا مفسده داشته و یا هتک باشد، حرام است؟
و یا مطلقاً حرام است ؟
ج. حرمت مطلق ثابت نیست.

زود سپری شدن عده با مصرف قرص
س. خانمی مطلقه برای زود سپری شدن عدّه، اقدام به خوردن قرص هایی می نماید که موجب می شود خانم زودتر از موعد، عادت ماهیانه شود؛ در این حال عادت دوم ایشان در روز نهم شروع شده است. با توجه به اینکه فاصله حیض دوم ۱۰ روز نبوده است، آیا این امر صحیح است؟
ج. خوردن قرص های مذکور فی نفسه اشکال ندارد، ولی در فرض مذکور که خون دوم شرایط حیض را نداشته، کفایت از اتمام عده نمی کند.

درمان با تزریق الکل
س. آیا می‌توان برای درمان مسمومیت، از الکل (اتانول) یا همان مشروبات الکلی به صورت تزریقی مصرف نمود؟
ج. بنابر احتیاط واجب استفاده از مسکرات به صورت تزریقی، فقط در صورتی که درمان منحصر در آن باشد، به مقدار ضرورت جایز است.

استفاده از سیگار مسکر
س. کاغذ و توتون برخی سیگارها را توی شراب می‌خوابانند و بعد از خشک شدن از آن استفاده می‌کنند، حکم استفاده از این سیگارها چیست؟
ج. اگر سیگار مذکور مسکر باشد و لو به مقدار زیاد آن، استفاده از آن مطلقاً حرام است.

عدم توانایی مسح پاها
س. کسی که قدرت بر مسح دو پا ندارد و خجالت می‌کشد برای مسح، از دیگران کمک بگیرد، آیا مسح از او ساقط است؟ و یا تیمم بدل از وضو هم لازم است؟
ج. اگر خجالت به حدّ حرج و مشقّت شدید نرسد، عذر محسوب نمی شود و باید برای مسح نایب بگیرد. و در غیر این صورت مسح پاها ساقط است و انجام تیمم نیز موافق احتیاط است.