برخی مربوط به خود ما هستند و با مرگ انسان، آثار  آن‌ها تمام می‌شود و برخی دیگر حتی بعد از مرگ هم ادامه دارند و هم‌چنان برای صاحب آن عمل، ثواب یا عذاب نوشته می‌شود؛ به طور مثال، پیغمبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌ و آله) فرمودند: «هنگامی‌که فرزند آدم بمیرد، أعمال او بریده می‌شود، مگر سه چیز: اول: فرزند نیكوكارى داشته باشد كه براى او دعا كند. دوم: علم و دانشی از خود به یادگار بگذارد كه مردم از آن بهره‌مند گردند. سوم: صدقه جاریه‏‌اى از خود بگذارد كه پیوسته مردم از آن نفع ببرند». [2]

 

به طور مثال هر کس مسجدی بنا کند، یا بیمارستانی یا… که مردم از آن بهره‌مند شوند، مادامی که آن ملک پا بر جا باشد، برای آن شخص، ثواب نوشته می‌شود و لو این‌که خود او از دنیا برود، هم‌چنین هر کس گناهی را در جامعه رواج دهد، مادامی که آن گناه در جامعه عمل شود، برای او گناه نوشته می‌شود؛ مثلاً اگر کسی در راه بی‌حجابی زنان مسلمان تلاش کند، تا روز قیامت هر زنى بدون حجاب بیرون رود و هر زنى بدین جهت در فساد بیافتد و هر مردى كه به علت نگاه به آن زن به گناه بیافتد، عین آن گناه و عذابش براى آن بدعت‌گذار خواهد بود، خود او در آتش است و مرتب آتش‏‌هاى جدید براى او هدیه می‌آورند و گفته می‌شود: این عذاب جدید به علت گناهان جدیدى است كه مردم در اثر آن بدعت‏‌ها مرتكب می‌شوند.

هر چه آن مسكین در میان آتش فریاد زند: دیگر این عذاب‏‌هاى تازه‏ برای چیست؟ اى خدایى كه می‌گویى من ظلم نمی‌كنم! این عذاب‏‌هاى جدید براى چیست؟ خداوند متعال می‌فرماید: «وَ ما رَبُّكَ بِظَلَّامٍ لِلْعَبِید؛ [فصلت/ 41] پروردگار تو أبداً ظلم نمی‌كند». این آتش‏‌ها نتیجه و اثر اعمال خود توست كه پیوسته از دنیا به سویت می‌آید.

لذا هر كس در دنیا گم‌راهی ایجاد کند؛ سنّت بدى بگذارد، تمام آثاری‌كه براى آن‌ها هست، براى این شخص بدعت‌گذار نیز خواهد بود. [3]

 

در نتیجه:

اعمال و رفتار ما دو نوع‌اند؛ برخی مربوط به خود ما هستند؛ مثل نماز و روزه و صدقه و کمک به فقراء و برخی دیگر دارای آثار اجتماعی‌اند، که این آثار گاهی خوب است و گاهی بد؛ گاهی عملی انجام می‌دهیم و باعث هدایت گروهی از مردم می‌شود، یا مسجدی بنا می‌کنیم که مردم از آن استفاده کنند و… .

گاهی نیز همین کار را در طرف گناه و معصیتش انجام می‌دهیم و یک سنّت غلط که باعث گم‌راه شدن مردم می‌شود را بنا می‌کنیم، مثل تاسیس مراکز فساد، ساختن یک سایت گم‌راه کننده یا… .

این دسته از اعمال، چون آثارشان باقی است، با مرگ آدمی هم‌چنان باقی هستند و تا مردم به آن‌ها عمل می‌کنند و از آن‌ها استفاده می‌کنند، برای ما نیز ثواب یا گناه نوشته می‌شود.

صفحات: 1· 2