امام علی(علیه السلام) در عمل و سیره با دلسوزی و كمک كردن در امور منزل نیز به شأن و منزلت زن بها می‌داد. امام صادق(علیه السلام) می‌فرماید: «امیرالمۆمنین(علیه السلام) هیزم تهیه می‌كرد، آب می‌آورد و جاروب می‌كرد و فاطمه(سلام الله علیها) آرد می‌كرد و آرد را خمیر می‌كرد و نان می‌پخت.

از مفروضات هر مسلمان این است كه اسلام ، كامل ترین ادیان و مكاتب است و شیعیان این مفروض را نیز دارند كه قول ، فعل و تقریر امام على علیه‌السلام، در بین مذاهب موجود، بهترین نگرش اسلامى است. یكی از زمینه‌هایی كه امام علی(علیه السلام) در تاریخ سیاسی و اجتماعی خویش بدان پرداخته، بیان نارسایی‌ها و كمبودهای زنان است؛ در یک نگاه اجمالى به نهج البلاغه به نظر مى رسد كه نگاه حضرت امیر علیه السلام به زنان مثبت نیست. برای درك دقیق مراد حضرت، باید كلام علی(علیه السلام) را با توجه به شأن صدور كلام حضرت شناخت تا روشن گردد كلام امام(علیه السلام) درباره‌ی زن به جنس زن در تمام روزگاران مربوط است یا تنها به زنان جامعه و عصر علی(علیه السلام) یا اعصار مشابه آن ارتباط دارد.

سیره عملی امام علی(علیه‌السلام) در برخورد با زن

امام علی(علیه السلام) در عمل و سیره با دلسوزی و كمک كردن در امور منزل نیز به شأن و منزلت زن بها می‌داد. امام صادق(علیه السلام) می‌فرماید: «امیرالمۆمنین(علیه السلام) هیزم تهیه می‌كرد، آب می‌آورد و جاروب می‌كرد و فاطمه(سلام الله علیها) آرد می‌كرد و آرد را خمیر می‌كرد و نان می‌پخت.»(1) امام علی(علیه السلام) به مردان سفارش می‌كرد كه بارهای سنگین خود را بر دوش زنانشان نگذارند.(2) به همین دلیل، حضرت، خود بار منزل را حمل می‌كرد و می‌فرمود: «چیزهایی كه برای خانواده‌ی انسان سودمند است، بردن آن برای افراد با كمال، موجب نقص نخواهد بود.» 

ادامه »

 هر انسانی طالب موفقیت و پیروزی بوده و از شکست و ناکامی گریزان است . بر این اساس به راه‌کارها و روش های متوسل می‌شوند که آنان را در رسیدن به مطلوب خویش یاری دهد و سریعترین و نتیجه بخش ترین راه را پیش رویشان باز کند. در همین راستا کتاب‌هایی منتشر و برنامه‌های آموزشی ساخته شده که هریک به زعم خویش آدمی را درجهت رسیدن به موفقیت یاری می‌رساند. کتاب گرانقدر نهج البلاغه نیز از این موضوع غافل نبوده و به نکات ارزشمندی در این زمینه اشاره داشته است.

 گام به گام تا موفقیت

حضرت علی علیه السلام در میان سخنان خویش به عوامل موفقیت نیز توجه داشته‌اند که در ذیل به مواردی از آن اشاره می‌کنیم:

1)‌ «جوینده چیزی یا به آن یا به برخی از آن خواهد رسید.» (نهج البلاغه ترجمه دشتی/حکمت/ 386)

بنابراین اولین گام  و یکی از اساسی ترین گام‌ها در موفقیت را خواست و طلب می توان نام برد، چرا که آدمی تا طالب چیزی نباشد بدان نیز دست نخواهد یافت. طولانی ترین راه ها نیز با برداشتن اولین قدم آغاز شده و به سرانجام رسیده‌اند.

2) «علم خود را نادانی و یقین خود را شک و تردید مپندارید، پس هرگاه دانستید عمل کنید و چون به یقین رسیدید اقدام کنید.» ( همان/ حکمت 274)

گام دوم پس از خواست و طلب، به دست آوردن اطلاعات و آگاهی‌های لازم در آن زمینه است. چرا که بدون معرفت و آگاهی قدم گذاستن در پیچ و خم مشکلات و سختی ها خود مشکلات دیگری را به همراه خواهد داشت که نهایتاً منجر به  پشیمانی و سرگردانی خواهد شد. علاوه بر این یقین به درستی کار و برحق بودن آن از شرایط لازم موفقیت ( حقیقی )است چراکه انسانی را می توان موفق واقعی نام نهاد که با دقت و آگاهی به موفقیت دست یافته است و نه با بخت و اقبال.

ادامه »

 عدالت گمشده ای است که بشر همواره در تکاپوی آن است و عمری به درازای تفکر بشر دارد، لذا ادیان بزرگ یکی از اهداف خود را برقراری عدل و داد معرفی می‌کنند؛ آیه 25 سوره حدید گویای این مطلب است: «همانا ما پیامبران خود را با ادله و معجزات فرستادیم و برایشان کتاب و میزان و عدل نازل کردیم تا مردم براستی و عدالت گرایند.»

عدالت چنان آرمان بلندی است که حتی ستمگران آن را می‌ستایند، اما این آرمان والا را همگان به یک گونه نمی‌بینند و تلقی یکسانی از ابعاد و گستره آن ندارند؛ چرا که عدالت در رفتار هر فرد جامعه با افراد دیگر و در رفتار حکومت و قوانین اجتماعی با افراد جامعه، همچنین در قراردادها و رسوم اجتماعی حاکم بر روابط افراد بروز می‌نماید.

حکومت حضرت علی (علیه السلام) بعد از حکومت حضرت محمد (صلی الله علیه وآله) تنها حکومتی است که نمونه کامل حکومت عدل الهی گردید؛ به خاطر اهمیتی که این مسئله در تاریخ اسلام و چه بسا تاریخ حکومت‌های بزرگ دارد، بنا داریم لزوم عدالت در جوامع انسانی را بر اساس کلام گهربار آن حضرت، بویژه در نهج البلاغه مورد تبیین و بررسی قرار دهیم.

مصادیق و معانی عدالت

1-  برابری افراد: ضرت علی (علیه السلام) به منظور تاکید بر اثبات این عدالت جهانی که حاکی از برابری کامل بین افراد جامعه است، اشاره می‌کند که عموم انسان ها با هم برابرند؛ چرا که انسانیت و وجود آنها یکی هست و جز به عمل و سود رساندن به دیگران بر یکدیگر امتیازی ندارند. چنان که در نامه ای خطاب به محمد بن ابوبکر (حاکم مصر) فرمودند: «همه را با یک چشم بنگر تا بزرگان جهت ظلم به دیگران در تو طمع نکنند و انسان های ضعیف از عدالت تو مایوس نگردند.»

در قضیه عقیل، برادر حضرت علی (علیه السلام) که از روی فقر و نداری مطالبه سهم بیشتری از بیت‌المال داشت نیز دیده می‌شود که حضرت چطور با نزدیک ساختن آهن گداخته‌، ایشان را نسبت به عواقب کارشان متنبه كردند.

ادامه »

 پدر و مادر دو اصل و ریشه حیات و هستی انسان هستند که اکثر صفات و نکات حساس را به فرزندان منتقل کرده و به ارث می گذارند.وابستگی جسمانی و روحانی انسانها به والدین در حدی است که در هیچ حال و شرایطی هیچکس مجاز به قطع وجدایی با آنها نمی باشد. 

نیکی به پدر و مادر در نهج البلاغه

«فَحَقُّ الْوَالِدِ عَلَى الْوَلَدِ أَنْ یُطِیعَهُ فِی كُلِّ شَیْءٍ إِلاَّ فِی مَعْصِیَةِ اللهِ سُبْحَانَهُ»(1) ؛ مى فرماید: حق پدر بر فرزند این‏است كه در همه چیز جز در معصیت‏خدا اطاعتش كند.

یكى از ضروریات دین نیكى به پدر و مادر، و اطاعت آن دو، و نیازردن ایشان است كه صریح قرآن كریم است كه در چندین آیه پس از امر به پرستش پروردگار و شریك قرار ندادن براى او، امر باحسان به پدر و مادر فرموده، كه احسان معنى لغوى آن نیكوئى كردن درباره كسى و نیكى كردن و نیكى و بخشش است اما درباره پدر و مادر چند معنى شده است نیكو با ایشان معاشرت كردن، به مشقت نیانداختن آندوست قبل از احتیاج حاجت ایشان را بر آوردن، بزرگ داشتن آن دو، و مهربانى كردن و دعاى خیر و انفاق نیكو در حق ایشان رعایت كردن و گفتار نیكو و تواضع و فروتنى براى ایشان كردنست. حضرت موسى بن جعفر علیه السلام فرمود: مردى از رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم پرسید: حق پدر بر فرزندش چیست؟ فرمود: او را بنامش نخواند و جلو اش راه نرود و پیش از او ننشیند و باعث دشنام او نشود؛ {یعنى كارى نكند كه مردم پدرش را دشنام دهند.} (2)

پاداش نیکی به والدین و جزای عاق والدین

احایث در فضیلت احسان و بر یعنى فرمانبردارى از پدر و مادر، و در مذمت عقوق یعنى آزردن و نافرمانى كردن پدر و مادر از حد تواتر گذشته كه به چند حدیث اشاره مى شود .

رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) فرمودند: “نیکی و احسان به پدر و مادر از نماز و روزه و حج و عمره و جهاد افضل و ثوابش بیشتر است."(3)

همچنین ایشان فرمودند: “نگاه محبت آمیز به چهره پدر و مادر عبادت است."(4)

ادامه »

نویسنده: جواد محدثی

درآمد

مشکل بزرگ بشر معاصر، دست یافتن به “حقیقت” در معرکی آرا و فضای ابهام و تشویش است.
چگونه باید از معلوم، به مجهول رسید؟ موانع شناخت صحیح، چیست؟ جایگاه عقل در ادراک حقایق، کدام است؟ از “تضارب آرا” تا چه حدّی می‌توان به حقیقت دست یافت؟ یک پژوهشگر عرصه “حق‌جویی” چه بایستگی‌هایی باید داشته باشد؟ دست‌یابی به “منابع مطمئن” و “اشخاص موثق” چگونه میسر می‌شود؟
سؤالاتی از این دست فراوان است.
آنچه در پیش رو دارید، رهنمودهایی از سخنان امام حق و پیشوای بصیرت، حضرت علی (ع) است که در نهج البلاغه آمده است. دامنه بحث، بسیار گسترده است؛ درباری این موضوع با اختصار و به اقتضای مجلّه، مطالبی تقدیم می‌شود.

ژرف بینی نه سطحی نگری

برخی در تحلیل مسائل، به “معرفت سطحی” بسنده می‌کنند و از سطح به عمق نمی‌رسند. کم حوصلگی و دست‌کم گرفتن مسائل، ریشه این آفت است.
حضرت علی (ع) در نامه‌اش به مالک اشتر، معیارهایی را بیان می‌کند که در گزینش قاضی و حاکم بر مردم باید در نظر گرفت. حوصله، تحمل، نلغزیدن، به ستوه نیامدن، طمع نداشتن و حق‌پذیری، از آن جمله است؛ چنان که می‌فرماید:
“لاَ یَکْتَفِی بِأَدْنَى فَهْمٍ دُوْنَ أَقْصَاهُ، وَ أَوْقَفَهُمْ فِی الشُّبُهَاتِ، وَ آخَذَهُمْ بِالْحُجَجِ، وَ أقَلَّهُمْ تَبَرُّماً بِمُرَاجَعَه یِ الْخَصْمِ، وَ أَصْبَرَهُمْ عَلَى تَکَشُّفِ الْأُمُورِ؛(1) به فهم کم بسنده نکند و به نهایت فهم بنگرد، در شبهه‌ها بیشتر درنگ کند، دلیل‌ها و جهت‌ها را بیشتر محور و معیار قرار دهد و از دیگران برای کشف و روشن شدن امور، شکیباتر باشد".
این نکات، تنها در قاضی نیست که لازم است و او را برای رسیدن به “رأی صواب” کمک می‌کند، بلکه اوصافی است که در هر پژوهشگر و حقیقت‌جو لازم است.

ادامه »

نويسنده: سيّد جواد مصطفوي

6ـ شكر نعمت، نعمتت افزون كند

خداوند از قول موسي بن عمران به بني اسراييل حكايت مي‌كند:
«وَ إِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ وَ لَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذابِي لَشَدِيدٌ؛ (ابراهيم/ 7) زماني كه پروردگارتان اعلام كرد كه اگر سپاسگزاري كنيد، افزونتان دهم و اگر ناسپاسي كنيد، عذاب من بسيار سخت است.»
«اِذا وَصَلَتْ اِلَيْكُمْ اَطْرافٌ النِّعَمِ فَلا تُنَفِّرُوا اَقْصاها بِقِلًّةِ الشُّكْرِ؛ (حكمت، 85) هرگاه نمونه‌ها و اوايل نعمت به شما رسيد باقيماندة آن را به كمي سپاس، دور نسازيد.»
«اِنَّ لِلَّهِ في كُلِّ نِعْمَةٍ حَقّاً فَمَنْ اَدّاهُ زادَهْ مِنْها وَ مَنْ قَصَّرَ فيهِ خاطَرَ بِزَوالِ نِعْمَتِهِ؛ (حكمت 236) همانا خداي را در هر نعمتي حقي است كه هر كس آن را به جا آورد، خدا از آن نعمت او را فراوان دهد و هر كس در انجام آن حق، كوتاهي كند در خطر زوال آن نعمت افتد.»
علي ـ عليه السّلام ـ در خطبه‌اي كه بعد از برگشتن از جنگ صفين قرائت نموده، مي‌فرمايد:
«اَحْمَدُهُ أسْتِتْماماً لِنِعْمَتِهِ؛ (خطبة 2) خدا را براي تمام گردانيدن نعمتش، سپاس مي‌گزارم.»

ادامه »